کتاب مصور چیست؟ جواب رنگی و هیجان‌انگیز، به یه سوال خشک و بی‌رنگ!
هم‌شهری‌های گل دالاران، سلام. امیدوارم که حال‌تون خوب باشه و با کیف کوک، در حال خوندن این مطلب باشین. امروز می‌خوایم به رسم کارتون «سفرهای علمی»، سوار اتوبوس جادویی بشیم و بریم تو دل کتاب‌های مصور؛ البته خب به‌جای خانم فریزل، من باهاتون هستم! تو سفر امروزمون، قراره جواب سوال «کتاب مصور چیست» رو پیدا کنیم و در مورد کتاب مصور ایرانی هم با همدیگه صحبت کنیم. بعد از سفر به دنیای کتاب مصور فارسی، یه نگاهی به دنیای کتاب مصور کودکان میندازیم و تو ایستگاه آخر سفرمون هم، با بهترین کتاب‌های مصور دنیا آشنا می‌شیم. خب دیگه، وقت رفتنه؛ بزن بریم!
اصلا این کتاب مصور چی هست؟
سفرمون رو با جواب‌دادن به سوال «کتاب مصور چیست؟» شروع می‌کنیم. کتاب مصور، کتاب تصویری یا کمیک، به کتابایی می‌گن که توی اونا، همه‌کاره‌ی ماجرا، تصاویر هستن؛ یعنی این‌که، برعکس کتابای دیگه که نویسنده، منظورش رو با کلمات به ما منتقل می‌کنه، تو کتاب‌های مصور، این منظور، با استفاده از تصویر به من و شمای خواننده منتقل می‌شه. حالا درسته که ستون اصلی کتابای مصور تصاویر هستن، ولی خب این‌طوری هم نیست که هیچ متن و کلمه‌ای توی این کتابا نباشه؛ کمیک‌ها هم یه سری جملات کوتاه تو خودشون دارن که باعث می‌شن تا خواننده، منظور نویسنده رو کامل متوجه بشه.
حالا که فهمیدیم کتاب مصور چیه، بریم ببینیم که این کتاب از کجا پیداشون شده؟ اگه بخوایم خیلی ته قضیه رو دربیاریم و ببینیم که بشر از چه زمانی واسه انتقال منظورش از تصاویر استفاده کرده، می‌رسیم به مصر باستان! ولی خب، کتاب مصور به شکل امروزی خودش، تو قرن ۱۸ میلادی پاش رو تو زندگی ما گذاشت. اولین کمیک‌های تاریخ هم که روی فساد، مانور داده بودن و به زبان طنز از این قضیه انتقاد کرده بودن، تو اروپا منتشر شدن. جالبه بدونین که کتابای مصور آمریکایی، مدت‌ها بعد و تو قرن ۲۰ میلادی چاپ شدن.
کمیک‌هایی که الان توی جاهای مختلف دنیا چاپ می‌شن، انواع و اقسام مختلفی دارن که هر کدوم هم روی یه سری موضوعات خاص تمرکز دارن؛ مثلا کتاب‌های مصور مارول یا دی‌سی که کمیک‌های مجله‌ای هستن و داستان‌های هیجان‌انگیزی رو در مورد ابرقهرمان‌ها تعریف می‌کنن، یا یه سری از کمیک‌ها هم هستن که از روی فیلم‌های معروف نوشته شدن. یه سری کمیک هم داریم که توی اونا، زندگی واقعی نویسنده نشون داده می‌شه که بهشون «کمیک‌های خود زندگی‌نامه‌ای» می‌گن. علاوه بر این چیزایی که گفتم، یه دسته‌بندی دیگه هم هست که باهاش می‌شه، انواع کتابای مصور رو به ۷ تا دسته‌ی مختلف تقسیم کرد:
- کمیک بوک
- کمیک استریپ
- مانگا
- یونکوما
- مانهوا
- مانهوآ
- وبتون
کتاب مصور فارسی؛ از تاریخچه تا بهترین‌های بازار
برای کسایی که عاشق کمیک هستن، خوندن کتاب مصور فارسی، یکی از بهترین کارایی هستش که می‌تونن تو زندگی انجام بدن. قبل از این‌که بریم سراغ معرفی چندتا از بهترین کمیک‌های فارسی، بذارین ببینیم که اصلا کتاب مصور، از کی و چطوری وارد دنیای ما ایرانیا شد؟ اول از همه، بهتره این رو بدونین که تا سال ۱۳۴۰ شمسی، هیچ خبری از داستان‌های مصور تو کشور ما نبود و هر اتفاقی که تو این دنیای جذاب و رنگی افتاد، مربوط به بعد از اون زمان می‌شه.
توی دهه‌ی ۴۰ خورشیدی، یه مجله به اسم «کیهان بچه‌ها» اولین داستان‌های مصور رو تو ایران چاپ کرد. چند سال بعد و تو فاصله‌ی بین سال‌های ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۶، انتشارات یونیورسال اومد و چند تا عنوان از «ماجراهای تن‌تن و میلو» رو چاپ کرد که کار ترجمه‌شون رو هم خسرو سمیعی انجام داده بود. همین انتشارات، تو سال ۱۳۵۵ هم یه کتاب مصور رو به اسم «عظمت بازیافته» چاپ کرد که کار طراحیش به عهده‌ی «دینو آتاناسیو» بود.
اولین کتاب مصور ایرانی، اسمش «رستم و اسفندیار» بود که کانون پروش فکری کودکان و نوجوانان تو سال ۱۳۵۵ اونو چاپ کرد و کار تصویرگریش هم با «سیروس راد» بود. یه چیز جالب هم در مورد کمیک بهتون بگم و بعدش بریم سراغ معرفی چندتا کتاب مصور فارسی خوب و به‌دردبخور. اگه جایی کلمه‌ی «پی‌نما» به چشم یا گوش‌تون خورد، بدونین که منظور نویسنده یا گوینده، همون کمیک استریپ هستش! این کلمه، معادل فارسی کمیک استریپه و چند وقته که به‌جای کمیک استریپ ازش استفاده می‌کنن.
خب دیگه، بالاخره نوبت معرفی چندتا کتاب مصور فارسی خوب رسید! بریم ببینم کسایی که دنبال کتاب مصور ایرانی هستن، چه گزینه‌هایی رو می‌تونن بخرن:
- عصای اوتوکار
- آلیس در سرزمین عجایب
- سیگارهای فرعون
- ماجراهای شرلوک هولمز
پرفروش‌ترین‌های دنیای کتاب مصور کودکان تو ایران
هیچی به اندازه عکس و تصویر نمی‌تونه توجه بچه‌ها رو به خودش جلب کنه و اونا رو علاقه‌مند کنه تا کتاب بخونن؛ به‌خاطر همین هم، کتاب مصور کودکان، حسابی تو دنیا طرفدار داره و پدر و مادرا، دنبال پیداکردن کتابای خوب و به‌دردبخور واسه بچه‌هاشون هستن. اگه دنبال یه کتاب مصور هستین و توی دنیای بزرگ کمیک کودکان گیج شدین، حسابی حواس‌تون رو جمع کنید که می‌خوام چندتا از بهترین‌های دنیای کتاب مصور کودکان رو بهتون معرفی کنم:
-
ماجراهای تن‌تن
تن‌تن، یه خبرنگار زرنگ و خیلی کنجکاوه که با سگش «میلو» همیشه دنبال حل‌کردن یه معمای جذاب هستن. این مجموعه، یکی از بهترین کمیک‌های کودکان تو کل دنیاست و بیشتر از ۲۰۰ میلیون نسخه هم تا حالا فروش داشته. ماجراهای تن‌تن، انقدر جذاب و دوست‌داشتنیه که یه فیلم هم از روش ساختن!
-
داستان‌های گارفیلد
اگر دنبال یه کمیک خوب برای بچه‌هاتون هستین که در کنار جذابیت‌های ظاهری، کلی نکته‌ی ریز هم به اونا آموزش بده، حتما مجموعه داستان‌های گارفیلد رو توی لیست‌تون داشته باشین. خیلی از بچه‌ها، گارفیلد رو که یه گربه‌ی نارنجی شیطون و دوست داشتنیه، می‌شناسن و عاشق فیلمش هم هستن؛ به‌خاطر همین هم، خیلی راحت با این کمیک‌ها ارتباط برقرار می‌کنن و کلی چیز ازش یاد می‌گیرن.
-
قصه‌های من و بابام
قصه‌های من و بابام، یک کتاب مصور خوبه که طرحش رو یه طراح آلمانی به اسم «اریش ازر» کشیده. ترجمه‌ی فارسی این کمیک، یه انتخاب خیلی خوب برای کسایی هستش که دنبال خریدن یه کتاب مصور جذاب و سرگرم‌کننده برای بچه‌هاشون هستن. تو هر کدوم از داستان‌های این مجموعه، یه مشکل و دردسر جدید برای این پدر و پسر به وجود میاد که همه‌شون هم به شکل خیلی جالبی حل می‌شن.
-
شب به‌خیر دیگه!
کتاب مصور «شب به‌خیر دیگه!» داستان یه اردکه که حوصله‌اش سر رفته و برای شب‌نشینی می‌ره خونه‌ی دوستش آقای خرسی؛ ولی خب این دوستش، خیلی خسته‌اس و دوست داره که بخوابه. این کتاب، خیلی خوب به بچه‌ها یاد می‌ده که خلق‌وخوی دوستاشون رو بشناسن و مزاحمشون نشن؛ به‌خاطر همین هم حتما باید توی لیست خریدتون بذارین و به‌موقع برای بچه‌هاتون بخرینش.
-
من و دوست غولم
کتاب من و دوست غولم، یه کمیک خیلی جالبه که در واقع یه نسخه‌ی ویژه از دو تا کتاب «بالا افتادن» و «آن‌جا که پیاده‌رو پایان می‌یابد» هستش. بذارین یه تیکه‌ی کوچولو از توضیح پشت جلد کتاب رو براتون بگم تا متوجه بشین که چرا این کتاب، خیلی جذاب و خوندنیه: «عمویم گفت: چگونه به مدرسه می‌روی؟ گفتم: با اتوبوس؛ پوزخندی زد و گفت: من وقتی هم‌سن تو بودم، ۱۰ کیلومتر پیاده می‌رفتم. عمویم گفت: چند سالته؟ گفتم: ۹ سال و نیم؛ بادی به غبغب انداخت و گفت: من وقتی هم‌سن تو بودم، ۱۰ سالم بود.»
بهترین کتاب‌های کمیک که شما رو میخ‌کوب خودشون می‌کنن!
وقتی صحبت از کمیک می‌شه، خیلیامون یاد کمیک‌های مارول و دی‌سی می‌افتیم و می‌ریم به دنیای ابرقهرمان‌ها؛ ولی به‌جز این کمیک‌ها، کتاب‌های مصور دیگه‌ای هم هستن که حسابی طرفدار دارن و می‌تونن شما رو میخ‌کوب کنن. تو این قسمت می‌خوام چند تا از این کمیک‌ها رو بهتون معرفی کنم که همه‌شون هم از یه سری کتابای معروف گرفته شدن:
-
جلد اول تا سوم گرافیک کانن
گرافیک کانن (The Graphic Canon)، یه کتاب مصور خیلی خفنه که کلی از شاهکارهای ادبی رو توی خودش جا داده. شما توی این کتاب مصور، علاوه بر شاهکارای کلاسیک، آثار ادبی معاصر رو هم می‌بینین که همین موضوع هم باعث می‌شه تا گرافیک کانن، تبدیل به یه کمیک فوق‌العاده براتون بشه.
-
لاتاری
لاتاری، یه داستان کوتاهه که «شرلی جکسون» آمریکایی اون رو نوشته و داستان خیلی جالبی هم داره. کمیک لاتاری، به دست نوه‌ی شرلی جکسون و تو سال ۲۰۱۶ منتشر شد. کار طراحی این کمیک رو «مایلز هایمن» انجام داده و نقاشی‌هایی که کشیده، حسابی خواننده رو تو فضای کمیک غرق می‌کنه.
-
شاهزاده گربه‌ها
کمیک شاهزاده گربه‌ها رو «ران ویمبرلی» نوشته و داستانش رو تو فضای دهه‌ی ۸۰ میلادی نقل کرده. یکی از چیزایی که توی این کمیک خیلی جلب توجه می‌کنه، رنگ‌های نئونی و روشنی هستن که کنار متن کتاب به چشم می‌خورن.
-
جهنم جیمبو
کتاب مصور جهنم جیمبو رو «گری پنتر» با اقتباس از کمدی الهی دانته طراحی کرده. این کمیک، کمدی الهی دانته رو تو دنیای امروزی ما و توی لس‌آنجلس نشون می‌ده و خیلی هم جذابه.
خب، هم‌سفرای عزیز، رسیدیم به ایستگاه آخر سفرمون. توی این سفر، به سوال «کتاب مصور چیست؟» جواب دادیم و در مورد کتاب مصور فارسی با هم صحبت کردیم. یه نگاهی هم به دنیای کتاب مصور کودکان انداختیم و با بهترین کتاب‌های مصور حال حاضر آشنا شدیم. امیدوارم که تو این سفر علمی بهتون خوش گذشته باشه و اطلاعات به‌دردبخوری یاد گرفته باشن. یادتون نره نظرتون رو برام بنویسین و این مطلب رو برای دوستاتون هم بفرستین. تا سفر هیجان‌انگیز بعدی، بای‌بای.
منابع:
زومجی
ویکی‌پدیا
کلاغه
کتابک